นักวิจัยจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยร่วมกับอุทยานแห่งชาติภูกระดึง ได้ศึกษาความหลากหลายของเทอริโดไฟต์ในอุทยานแห่งชาติภูกระดึง จังหวัดเลย โดยเก็บตัวอย่างพรรณไม้ตามแนวเส้นทางศึกษาธรรมชาติ พบเทอริโดไฟต์หลากหลายชนิด และจากการศึกษาในครั้งนี้ยังพบพรรณไม้ที่มีสถานภาพเป็นพืชถิ่นเดียว (Endemic species) ในประเทศไทย อีกทั้งยังพบชนิดที่ไม่เคยมีรายงานมาก่อนในจังหวัดเลย รวมถึงพืชที่คาดว่าจะเป็น ‘เฟิร์น’ ชนิดใหม่ของไทยหรือของโลก!
อุทยานแห่งชาติภูกระดึง ตั้งอยู่ในจังหวัดเลย ครอบคลุมพื้นที่ 348.12 ตารางกิโลเมตร มีความสูงจากระดับน้ำทะเล 260 ถึง 1,316 เมตร มีลักษณะภูมิประเทศเป็นภูเขาหินทรายยอดตัดคล้ายรูปหัวใจ ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของพื้นที่นี้ อีกทั้งยังมีความอุดมสมบูรณ์ของสภาพป่า และมีความหลากหลายทางระบบนิเวศ ซึ่งประกอบไปด้วย 6 ประเภท คือ ป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขาต่ำ ป่าละเมาะเขาต่ำ และป่าไม้ก่อ-ไม้สน ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีความเหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของเทอริโดไฟต์มากแห่งหนึ่งในประเทศไทย
เทอริโดไฟต์ หรือ Pteridophyte คือ กลุ่มพืชมีท่อลำเลียงแต่ไม่มีเมล็ด มีราก ลำต้น และใบที่แท้จริง มีท่อลำเลียงน้ำและแร่ธาตุ แบ่งออกเป็น 2 ไฟลัม ประกอบด้วย ไลโคไฟตา (Lycophyta) เช่น สามร้อยยอดและหางสิงห์ ที่สร้างสปอร์ซึ่งมีขนาดเดียวกันทั้งหมด รวมถึงตีนตุ๊กแกกับกระเทียมน้ำ ที่มีการสร้างสปอร์ขนาดที่แตกต่างกัน และไฟลัมเทอโรไฟตา (Pterphyta หรือ Monilophyta) เช่น หญ้าถอดปล้อง หวายทะนอย รวมถึงกลุ่มของเฟิร์น
และจากการสำรวจเก็บตัวอย่างเทอริโดไฟต์ 288 ตัวอย่าง พบเทอริโดไฟต์ จำนวน 125 ชนิด แบ่งเป็น ไฟลัมไลโคไฟตา จำนวน 14 ชนิด และเทอโรไฟตา จำนวน 111 ชนิด และจากการศึกษาพบว่าสภาพพื้นที่ที่มีความชื้นสูงและมีอุณหภูมิต่ำ เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของเทอริโดไฟต์ ส่งผลให้ถิ่นอาศัยลักษณะแบบนี้สามารถพบจำนวนชนิดของเทอริโอไฟต์ได้มากขึ้น
การศึกษานี้ยังพบพืชที่รายงานเป็นพืชถิ่นเดียวของอุทยานแห่งชาติภูกระดึง จำนวน 3 ชนิด ได้แก่ Asplenium siamense, Dryopteris rheophila และ Elaphoglossum dumrongii พืชทุกชนิดนี้ ขึ้นอาศัยในบริเวณที่จำกัดและพบได้ตามแนวเส้นทางศึกษาธรรมชาติ ซึ่งเสี่ยงต่อการถูกทำลายได้ง่ายโดยนักท่องเที่ยว จึงเป็นข้อควรระวังและจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีการดูแลและอนุรักษ์ เพื่อไม่ให้ส่งผลกระทบต่อพรรณไม้อื่น ๆ และระบบนิเวศโดยรอบ
อีกทั้งยังพบพืชชนิดที่ไม่เคยมีรายงานมาก่อนในจังหวัดเลย เช่น กูดเปี๊อย Athyrium cumingianum, เฟิร์นแผง Selaginella involvens และ เฟิร์นแม่ลูกอ่อน Tectaria simonsii เป็นต้น
รวมถึงการศึกษาครั้งนี้ยังพบเฟิร์นที่ไม่สามารถระบุชนิดได้ด้วยเอกสารทางพฤกษอนุกรมวิธานที่ใช้ในปัจจุบัน จำนวน 3 ชนิดได้แก่ Selaginella sp., Asplenium sp. และ Oleandra sp. ที่คาดว่าน่าจะเป็นพืชชนิดใหม่ของไทยหรืออาจเป็นชนิดใหม่ของโลก จึงควรมีการศึกษาเพิ่มเติมต่อไป
ปัจจุบันความหลากหลายของเทอลิโดไฟต์ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติภูกระดึง มีจำนวนลดลงเมื่อเทียบกับในอดีต เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมจากไฟป่า การเปลี่ยนแปลงพื้นที่ป่า หรือการท่องเที่ยว ปัจจัยเหล่านี้ล้วนส่งผลให้เทอริโดไฟต์บางชนิดสูญหายไปจากพื้นที่ จึงควรมีการสร้างความตระหนักรู้ถึงปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากกิจกรรมมนุษย์ รวมถึงชุมชนในพื้นที่ควรมีส่วนร่วมในการรักษาทรัพยากรธรรมชาติของตนเอง เพื่อให้เกิดการอนุรักษ์ธรรมชาติ ตลอดจนสามารถรองรับการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ต่อไป และสร้างรายได้สู่ชุมชนอย่างยั่งยืนได้
อ้างอิง
ผู้เขียน
สาวแว่นทาสแมวที่ชอบบอกเล่าเรื่องราวผ่านลายเส้น มีธรรมชาติช่วยฮีลใจ และหลงใหลในพระจันทร์เสี้ยว
