ป่าห้วยขาแข้ง เมื่อ 30 กว่าปีแล้ว เป็นป่าที่มีพื้นที่ขนาด 1 ล้าน 6 แสนกว่าไร่เศษ เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแห่งเดียวที่ไม่มีราษฎรบุกรุกอาศัยอยู่ (ในขณะนั้น) อุดมสมบูรณ์ไปด้วยสัตว์ป่าหายากจำนวนมาก เช่น กระทิง วัวแดง ควายป่า นกยูงไทย สมเสร็จ เสือโคร่ง เสือดาว ช้างป่า ฯลฯ
ความสมบูรณ์อันไพศาลนี้ คือมรดกสำคัญของชาติที่ควรได้รับการปกป้อง ดังที่ สืบ นาคะเสถียร เคยบอกว่า
“ถ้าเรามีพื้นที่ป่าที่ดีที่สุดคือห้วยขาแข้ง แล้วเรายังไม่รักษา ก็อย่าหวังว่าจะรักษาที่อื่นให้รอดได้”
ผืนป่าห้วยขาแข้งอาจเป็นเพียงตำนานความสมบูรณ์หากในห้วงเวลาหนึ่ง สืบ นาคะเสถียร และเพื่อพ้องไม่ออกมาปกป้องการให้สัมปทานไม้ จนสามารถรักษาผืนป่าเอาไว้ได้
และปลายปี 2532 สืบ นาคะเสถียร จึงตัดสินใจเข้ารับตำแหน่งหัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง แทนการเลือกรับทุนไปเรียนต่อที่ต่างประเทศ – เป็นการอยู่ เพื่อรักษาผืนป่าที่ดีที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศเอาไว้
ผืนป่าที่ดีที่สุดในสายตาของ สืบ นาคะเสถียร เป็นอย่างไร
นี่คือภาพความสมบูรณ์ของผืนป่าห้วยขาแข้งในอดีตจากการบันทึกของ สืบ นาคะเสถียร ในขณะเก็บข้อมูลผืนป่าเพื่อทำรายงานเสนอให้ทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้งได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกทางธรรมชาติของโลก
และรักษาสิ่งนั้นเอาไว้ได้สืบต่อมาจนถึงวันนี้
