โครงการจัดการระบบนิเวศในพื้นที่ป่าสงวนเพื่อแนวเชื่อมต่อป่าตะวันตกสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน เป็นหนึ่งในภารกิจที่มูลนิธิสืบนาคะเสถียรดำเนินงานอย่างต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี 2564
กิจกรรมหลักของโครงการเป็นงานพัฒนาสะพานเชื่อมระบบนิเวศหรือคอริดอร์ให้กับสัตว์ป่าจากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาสนามเพรียง พื้นที่อนุรักษ์ที่มีสถานภาพเหมือนเกาะกลางทะเล ถูกรายล้อมด้วยพื้นที่เกษตรกรรมชุมชน ให้ได้เดินทางไปสู่อุทยานแห่งชาติคลองวังเจ้า ผืนป่าอนุรักษ์อีกแห่งที่อยู่ไม่ห่างกันไกลนัก ผ่านการสร้างพื้นที่สีเขียวให้สัตว์ป่าได้ใช้ประโยชน์ด้วยการปลูกไผ่ พร้อมๆ กับพัฒนาอาชีพที่เป็นมิตรกับผืนป่าและสัตว์ป่า
หลังผ่านการดำเนินการมา 5 ปี (จากแผนงานระยะยาว 10 ปี) มีชุมชนเป็นแนวร่วมปันส่วนเรือกสวนไร่นามาปลูกไผ่ ลงหลักปักกล้าพันธุ์ไผ่ซางหม่นไปแล้วกว่า 20,000 ต้น บนเนื้อที่ 233 ไร่ 1 งาน และมีสมาชิกเข้าร่วมโครงการ 92 ราย
นอกเหนือจากจำนวนไผ่ที่ทยอยเติบโต การตัดฟันไปใช้ประโยชน์ ยังปรากฏข้อมูลการเข้ามาใช้ประโยชน์ของนกหลายชนิด ซึ่งตลอดปี 2568 โครงการได้พัฒนากิจกรรม การศึกษาการอพยพย้ายถิ่นของนกบริเวณพื้นที่แนวเชื่อมต่อป่าตะวันตกระหว่างอุทยานแห่งชาติคลองวังเจ้าและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาสนามเพรียง
โดยผลการเก็บข้อมูลนกตลอดปี พบเหล่าวิหคเข้ามาใช้ประโยชน์ในพื้นที่โครงการฯ เป็นจำนวน 127 ชนิด แจกแจงรายละเอียดปลีกย่อยได้ดังนี้
(1) นกอพยพ 15 ชนิด เช่นนกอีเสือลายเสือ เหยี่ยวทุ่งแถบเหนือ
(2) นกประจำถิ่น 102 ชนิด เช่น นกแว่นตาขาวสีทอง
(3) นกอพยพผ่าน 4 ชนิด เช่น นกปรอดเล็กตาขาว นกจับแมลงคอแดง
(4) นกอพยพทำรังวางไข่ 2 ชนิด เช่น นกกระจาบคาเล็ก นกกระจาบหัวเขียว
(5) นกที่พบไม่บ่อยและหายาก 4 ชนิด เช่น นกแอ่นท้องขาว เหยี่ยวทุ่งแทบเหนือ
อำนาจ สุขขวัญ หัวหน้างานป่าสงวนแห่งชาติ มูลนิธิสืบนาคะเสถียร และผู้ดูแลโครงการฯ เล่าที่มาของกิจกรรมว่า ไอเดียเริ่มต้นมาจากคำบอกเล่าของสมาชิกโครงการที่พบเห็นนกรูปร่างแปลกตาบินวนเวียนอยู่เหนือพื้นที่โครงการ
จากนั้นจึงได้พัฒนาเป็นกิจกรรมเก็บข้อมูลนกอพยพกันแบบง่ายๆ ผ่านการส่องกล้องสังเกตและจดบันทึกจัดทำเป็นฐานข้อมูลเบื้องต้น ไม่ได้ถึงขั้นทำวิจัยเป็นเรื่องเป็นราว เพียงพอให้ทราบว่ามีนกกี่ชนิดเข้ามาใช้บริการ โดยมีเจ้าหน้าที่จากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาสนามเพรียงเป็นผู้ดำเนินงาน และเริ่มกิจกรรมในปี 2568 เป็นปีแรก
โดยหลังจากนี้ ผู้ดูแลโครงการระบุว่า กิจกรรมศึกษาการอพยพย้ายถิ่นของนกบริเวณพื้นที่แนวเชื่อมต่อป่าจะดำเนินงานต่อเนื่องทุกปี เพื่อบันทึกจำนวนและเปรียบเทียบชนิดนกที่พบเห็นแต่ละช่วงเวลา รวมถึงพัฒนารายละเอียดเก็บข้อมูลในเชิงคุณภาพมากยิ่งขึ้น และพัฒนาเป็นโครงการร่วมกับหน่วยงานอนุรักษ์อื่นๆ อย่างมีส่วนร่วม
มากไปกว่านั้น ในเป้าหมายหลักของการสร้างทางเชื่อมสำหรับสัตว์ป่า ที่ยังไม่ได้ศึกษาหรือจัดทำข้อมูลอย่างเป็นรูปธรรม มีเพียงการติดตั้งกล้องดักถ่ายภาพสัตว์เอาไว้บางจุดของพื้นที่โครงการ แต่ก็พบร่องรอยของสัตว์ป่า เช่น หมาจิ้งจอก และชะมด ในบางส่วนของพื้นที่โครงการบ้างแล้ว กิจกรรมนี้จะพัฒนารูปแบบงานเก็บข้อมูลในปีถัดไปเช่นกัน
เพื่อหวังให้สัตว์ป่าในพื้นที่อนุรักษ์ทั้งสองแห่งได้เดินทางแลกเปลี่ยนพันธุกรรมกันอย่างปลอดภัย
โครงการเชื่อมป่าฯ ได้รับการสนับสนุนงบประมาณทำกิจกรรมจากกลุ่มธุรกิจพืชครบวงจร ข้าว ขนส่ง และบริการ เครือเจริญโภคภัณฑ์ ภายใต้แผนงานระยะยาว มานับตั้งแต่เริ่มต้นโครงการ
ผู้เขียน
ทำงานอิสระที่เกี่ยวข้องกับหนังสือ การเขียน เรื่องสิ่งแวดล้อมและดนตรีนอกกระแส - เวลาส่วนใหญ่ของชีวิตใช้ไปกับการนั่งมองความเคลื่อนไหวของใบไม้และสายลม
