ภายนอกก็ดูไม่เป็นมิตร แถมยังมีพิษในตัวอีก
หากพูดถึง ‘หนอน’ เชื่อว่าใครหลายคนคงนึกถึงสัตว์ตัวอ้วนกลม หน้าตาประหลาด ๆ ชวนขนลุก แม้ว่าตัวนั้นจะมีพิษหรือไม่มีผิดก็ตาม เพราะแค่ลักษณะภายนอกก็รู้สึกไม่ค่อยสนิทและไม่กล้าเข้าใกล้แล้ว ทว่าหนอนบางชนิดกลับมีทั้งหน้าตาที่ไม่เป็นมิตรแถมยังซ่อนอันตรายไว้ใต้ความน่ากลัวนั้นอีกด้วย เกร็ดความรู้ในวันนี้ ชวนรู้จัก ‘หนอนร่าน หรือ ผีเสื้อหนอนร่าน’ และความพิเศษของ ‘พิษ’ ที่แสดงถึงวิวัฒนาการของการเอาตัวรอด
หนอนร่านคืออะไร ?
หนอนร่าน หรือ บุ้งร่าน (Nettle Caterpillars) คือระยะตัวอ่อน (Larva) ของผีเสื้อหนอนร่าน (วงศ์ Limacodidae) เป็นผีเสื้อกลางคืน (Moth) กลุ่มหนึ่ง มีขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ในระยะตัวหนอนวัยอ่อนนี้จะมีลักษณะลำตัวอ้วนสั้น คล้ายทาก มีขนาดประมาณ 2 ถึง 5 เซนติเมตร ขาจริงขนาดเล็ก ไม่มีขาเทียม เคลื่อนไหวช้า และมักเกาะตามใบไม้ ส่วนหัวซ่อนอยู่ในอกปล้องแรก มีขนหรือหนามพิษปกคลุมทั่วร่างกาย หากถูกหนามพิษเหล่านี้ทิ่มแทง อาจเกิดอันตรายต่อชีวิตได้ จึงเป็นที่มาของหนอนผีเสื้อในวงศ์นี้ว่า ‘หนอนร่าน’
ระยะตัวหนอนวัยอ่อน มักมีสีสันและลวดลายบนตัวสะดุดตา เช่น สีเขียวสด แดง น้ำเงิน หรือมีลายจุด ลายเส้น คล้ายอัญมณี แต่เมื่อโตเต็มวัยเป็นผีเสื้อหนอนร่าน ปีกจะมีสีน้ำตาลอ่อน และมีจุดสีเขียว สีเงิน หรือ สีอื่น ๆ ซึ่งจะไม่ฉูดฉาดมากนัก เนื่องจากเป็นผีเสื้อกลางคืนจึงต้องมีการพรางตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อม
ความเป็น ‘พิษ’
ส่วนที่เป็นพิษของหนอนร่าน คือขนหรือหนามแหลมที่อยู่บริเวณลำตัว ซึ่งพบว่ามีสารพิษหลายประเภทที่เป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิต หากไปสัมผัสขนพิษเหล่านี้จะทำให้เกิดอาการแสบร้อน เกิดผื่นแพ้ขึ้นที่ผิวหนัง มีอาการบวม ชา นอกจากนี้พิษยังสามารถแพร่เข้าสู่ร่างกายไปยังอวัยวะใกล้เคียงได้ เช่น ต่อมน้ำเหลือง อาจทำให้เกิดอาการอักเสบบวม หากพิษเหล่านี้สัมผัสกับเยื่อเมือกระบบทางเดินหายใจหรือดวงตา จะทำให้เกิดอาการรุนแรงมากขึ้น และสำหรับบางคนที่มีอาการแพ้ อาจปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน เป็นอัมพาต จนถึงขั้นช็อคได้
เพื่อเป็นการป้องกันอันตรายที่จะเกิดขึ้น ควรระมัดระวังโดยการรักษาระยะห่าง ไม่ไปสัมผัสกับหนอนกลุ่มนี้ รวมถึงสัตว์มีพิษชนิดอื่น ๆ อีกทั้งไม่ควรเข้าใกล้ หากหลีกเลี่ยงได้จะดีที่สุด เพื่อความปลอดภัยต่อตัวเราและสัตว์ป่า
‘พิษ’ กับการวิวัฒนาการของการเอาตัวรอด
แม้ความเป็นพิษของหนอนร่านจะทำให้ผู้อื่นเกิดอันตราย แต่กลับเป็นข้อดีของผีเสื้อในกลุ่มนี้ ที่ระยะหนอนวัยอ่อนมักเป็นอาหารจานโปรดของสัตว์ชนิดอื่น ๆ สัตว์กลุ่มนี้จึงต้องมีวิวัฒนาการให้ระยะตัวหนอนวัยอ่อนมีพิษ เพื่อเป็นการปกป้องตัวเองจากผู้ล่า และไม่ให้ตกเป็นอาหารของสัตว์ชนิดอื่นได้ สามารถเอาตัวรอดในวัฏจักรและเจริญเติบโตไปเป็นผีเสื้อกลางคืน คงไว้ซึ่งพันธุกรรม และรักษาความสมดุลของระบบนิเวศ
ถึงแม้สัตว์ป่าบางชนิดจะมีพิษ แต่ก็เป็นส่วนหนึ่งของห่วงโซ่ชีวิตในระบบนิเวศ
อ้างอิง
- แมงบ้งหาน, บุ้งร่าน, หนอนร่าน | Butterflies and Insects of Thailand
- ระวัง! พิษจากหนอนบุ้ง และผีเสื้อ | กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
ผู้เขียน
สาวแว่นทาสแมวที่ชอบบอกเล่าเรื่องราวผ่านลายเส้น มีธรรมชาติช่วยฮีลใจ และหลงใหลในพระจันทร์เสี้ยว
