จากประเด็นร้อน ‘โครงการท่าเรือแลนด์บริดจ์ชุมพร-ระนอง’ ที่ EHIA มีปัญหา พบข้อผิดพลาดมากมายที่เหล่านักวิชาการออกมาแสดงความคิดเห็น ทั้งการดำเนินการจัดทำรายงานที่ไม่ถูกต้อง ความไม่คุ้มค่าของโครงการเมื่อต้องแลกธรรมชาติ ความหลากหลายทางชีวภาพ และวิถีของชุมชนในพื้นที่ ทั้ง ๆ ที่พื้นที่ที่จะได้รับผลกระทบจากโครงการ เป็นพื้นที่ที่มีความสำคัญระดับโลกที่ควรรักษาไว้เพื่อความยั่งยืน
ย้อนไปเมื่อปี 2564 ครม. มีมติเห็นชอบให้สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม นำเสนอ ‘แหล่งมรดกทางธรรมชาติพื้นที่แหล่งอนุรักษ์ทะเลอันดามัน’ ในพื้นที่ 3 จังหวัด (ระนอง พังงา และภูเก็ต) เป็นพื้นที่มรดกโลก โดยปี 2565 องค์การยูเนสโก รับขึ้นบัญชีรายชื่อเบื้องต้น (Tentative List) เข้าสู่กระบวนการขั้นต้น เพื่อรับการพิจารณาขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก
“พื้นที่มรดกโลกแหล่งอนุรักษ์ทะเลอันดามันคงความสวยงามบรรจุไว้ซึ่งถิ่นที่อยู่อาศัยทางธรรมชาติที่มีความสำคัญและนัยสำคัญในการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ เป็นฐานทรัพยากรประมง และการท่องเที่ยวในระดับโลกของเมืองและชุมชนชายฝั่งอย่างยั่งยืน” (จากงานนำเสนอของ ดร.ศักดิ์อนันต์ ปลาทองในเวทีเสวนา ‘วิพากษ์ EHIA ท่าเรือแลนด์บริดจ์ชุมพร-ระนอง’)
ซึ่งพื้นที่ผ่านเกณฑ์การนำเสนอมรดกโลก 3 ข้อ ดังนี้
เกณฑ์ข้อที่ 7 : เป็นแหล่งที่เกิดปรากฎการณ์ธรรมชาติที่มีความโดดเด่นเห็นได้ชัด หรือเป็นพื้นที่ที่มีความงามตามธรรมชาติหาพื้นที่อื่นเปรียบเทียบไม่ได้
เกณฑ์ข้อที่ 9 : เป็นตัวอย่างที่มีความโดดเด่นสะท้อนถึงกระบวนการนิเวศวิทยาและชีววิทยา ซึ่งก่อให้เกิดและมีพัฒนาการของระบบนิเวศทางบก หรือระบบนิเวศน้ำจืด หรือระบบนิเวศชายฝั่งและทางทะเล และสังคมสัตว์และพืช
เกณฑ์ข้อที่ 10 : เป็นถิ่นที่อยู่อาศัยที่มีความสำคัญสูงสุดสำหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพในถิ่นกำเนิด ซึ่งรวมไปถึงถิ่นที่อาศัยของชนิดพันธุ์พืช และ/หรือ ชนิดพันธุ์สัตว์
โดยพื้นที่แหล่งอนุรักษ์ทะเลอันดามันของจังหวัดระนอง เป็นพื้นที่ป่าชายเลนและกลุ่มเกาะชายฝั่ง ประกอบด้วย อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะระนอง อุทยานแห่งชาติแหลมสน (พื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระหว่างประเทศตามอนุสัญญาแรมซาร์) และป่าชายเลนจังหวัดระนอง มีป่าชายเลนที่ยังมีความอุดมสมบูรณ์ โดยเฉพาะป่าสงวนชีวมณฑลระนอง ที่พบพันธุ์ไม้ที่มีความเสี่ยงจะสูญพันธุ์ตามบัญชีอนุรักษ์ของ IUCN Red list และมีความสำคัญต่อการรักษาสมดุลของสภาพแวดล้อมชายฝั่งทะเล เป็นแนวป้องกันลมพายุ และแหล่งเพาะพันธุ์สัตว์น้ำนานาชนิด
อีกทั้ง พบป่าชายเลนดึกดำบรรพ์ที่พบต้นโกงกางอายุมากกว่า 200 ปี รวมถึงมีเต่าขึ้นมาวางไข่ และเป็นสะพานเชื่อมสายพันธุ์สิ่งมีชีวิตในเขตอินโดจีนและเขตซุนดา โดยเฉพาะกลุ่มนกสายพันธุ์อินโดจีนและสายพันธุ์ซุนอาดิก นอกจากนี้ มีความหลากหลายและความสวยงามของแนวปะการัง และสิ่งมีชีวิตในทะเลสูงที่สุดแห่งหนึ่งของโลก มีสังคมพืชที่โดดเด่น ทรัพยากรที่มีลักษณะเฉพาะพิเศษ



ปูทหารยักษ์ปากบารา โดย กมลชนก วงศ์อิสระกุล
ป่ามีความหลากหลายตามธรรมชาติ ภายในพื้นที่มีชุมชนและมีการใช้ประโยชน์ภายใต้ข้อตกลงร่วมกัน และมีการกำหนดเขตการจัดการพื้นที่ที่เหมาะสมภายใต้กฎหมาย ซึ่งสะท้อนการอยู่ร่วมกันระหว่างชุมชนกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ รวมถึงส่งเสริมการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจและสังคมอย่างยั่งยืน การศึกษาวิจัยและฝึกอบรมต่าง ๆ เกี่ยวกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

‘การรวมกันของระบบนิเวศในเขตชีวภูมิภาคอันดามันของประเทศไทย ก่อให้เกิดสิ่งมหัสจรรย์ทางธรรมชาติที่น่าประทับใจที่สุดของโลก เป็นตัวอย่างที่หาเปรียบมิได้ของความงามตามธรรมชาติ ประหนึ่ง ห้องเรียน และหนังสืออ้างอิงด้านธรรมชาติอันเป็นเอกลักษณ์ที่ปรากฎในประเทศเดียว’ – UNESCO, 2021 –
โครงการแลนด์บริดจ์ฝั่งระนอง มีพื้นที่บริเวณอ่าวอ่างที่เป็นที่ตั้งท่าเรือน้ำลึก ซึ่งต้องถมทะเล 6,975 ไร่ และขุดร่องน้ำลึก 19 ม. ยื่นยาวไปในทะเล 12.1 กม. รวมทั้งเขื่อนกันคลื่น 3.1 กม. จากรายงานการศึกษาของ สนข. ซึ่งพื้นที่ตามโครงการนี้ จะซ้อนทับกับพื้นที่ซึ่งได้รับการเสนอเป็นมรดกโลก รวมถึงพื้นที่กันชน และโครงการแลนด์บริดจ์ไม่ได้มีเพียงการก่อสร้างท่าเรือน้ำลึก แต่ยังมีการสร้างถนนและทางรถไฟเข้าไปพื้นที่ชุมชน ป่าชายเลนและคลอง นั่นหมายความว่า การเข้ามาของโครงการแลนด์บริดจ์ ทำให้ความหลากหลายทางชีวภาพ นิเวศทางทะเล และชายฝั่ง รวมถึงนิเวศบริการที่กล่าวมาทั้งหมดจะหายไป ซึ่งมูลค่าทางเศรษฐกิจของโครงการแลนด์บริดจ์ที่คาดการณ์ไว้ ก็ไม่อาจทดแทนได้
ทั้งนี้ เรื่องการนำเสนอมรดกโลกยังคงเงียบอยู่ ถึงแม้จะอยู่ในบัญชีรายชื่อเบื้องต้น (Tentative List) เพื่อขอรับการพิจารณาขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกแล้วกว่า 3 ปี อาจกล่าวได้ว่า การที่ภาครัฐพยายามผลักดันโครงการแลนด์บริดจ์ อาจเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ไม่สามารถประกาศพื้นที่มรดกโลกได้
หากมองกลับไปถึง ‘ความยั่งยืน’ ที่หลากหลายโครงการพัฒนาต่างนำมาอ้างเพื่อความชอบธรรมในการทำโครงการ แท้จริงแล้ว พวกเขาเข้าใจความหมายของความยั่งยืนที่ว่าจริงหรือไม่ เมื่อความยั่งยืน คือ การพัฒนาที่ตอบสนองความต้องการของคน ซึ่งไม่ส่งผลกระทบในระยะยาว ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม และไม่ทำลายหรือทำให้ทรัพยากรหมดไป แต่โครงการพัฒนาต่าง ๆ กลับนำมาซึ่งผลกระทบมากมายในระยะยาว ทั้งการทำลายทรัพยากรธรรมชาติ วิถีชีวิตของคนที่เกี่ยวข้องกับเศรษฐกิจและสังคมที่จะสูญหายไป ไหนเลยคือความยั่งยืนที่กล่าวถึง?
- พื้นที่สงวนชีวมณฑล (Biosphere Reserve) หมายถึง พื้นที่ระบบนิเวศบนบก และ/หรือชายฝั่งทะเล/ทะเลที่ได้รับการยอมรับในระดับนานาชาติ ภายใต้โครงการมนุษย์และชีวมณฑล (Man and the Biosphere Programme-MAB) ของ ยูเนสโก ที่มีคุณค่าเพื่อการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนของความหลากหลายทางชีวภาพ การศึกษาปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อมโดยเฉพาะสิ่งแวดล้อมทางชีวภาพ และการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ตลอดจนการดำรงรักษาคุณค่าทางประเพณีและวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้อง
อ้างอิง
- ภาพปก : ประจวบโพสต์นิวส์
- ครม. เห็นชอบพื้นที่แหล่งอนุรักษ์ทะเลอันดามัน 6 พื้นที่ ขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก
- พื้นที่แหล่งอนุรักษ์ทะเลอันดามัน
- พื้นที่สงวนชีวมณฑลระนอง
- วิพากษ์ประเด็น “ผลกระทบต่อระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่ง” โดย ดร.ศักดิ์อนันต์ ปลาทอง
- เลือกแลนด์บริดจ์ปิดฉากมรดกโลก | Big Story เรื่องใหญ่ Thai PBS
- The Andaman Sea Nature Reserves of Thailand
- แลนด์บริดจ์ กับ 6 มรดกโลก
- Sustainability คืออะไร?
ผู้เขียน
มนุษย์หมีแข็ง ช่างสังเกต ชอบมองท้องฟ้า ต้นไม้สีเขียว ฟังเพลงไปเรื่อย และถ่ายรูปทุกสิ่งอย่าง I can do this all day.