สถานภาพเสือขนาดเล็กและขนาดกลางในประเทศไทย

คู่มือฉบับนี้จัดทำขึ้นเพื่อนำเสนอข้อมูลสถานภาพและการกระจายของเสือขนาดเล็กและขนาดกลางในประเทศไทยในปัจจุบัน โดยใช้หลักฐานการปรากฏจากภาพถ่าย นำเสนอทั้งในรูปแบบของตารางและแผนที่และรายงานผลจากการประชุมเชิงปฏิบัติการที่จัดขึ้นในวันศุกร์ที่ 7 มีนาคม 2568 ที่คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มีผู้เข้าร่วมประชุมจากหลากหลายหน่วยงาน ทั้งจากหน่วยงานของทางภาครัฐ จาก NGOs ต่างๆ ที่ทำงานด้านการอนุรักษ์สัตว์ป่าในประเทศไทย และจากมหาวิทยาลัย รวมทั้งสิ้น 27 ราย โดยมีวัตถุประสงค์ของการประชุมเพื่อหารือถึงแนวทางการจัดการเสือขนาดเล็กและขนาดกลางในประเทศไทย และงานวิจัยในอนาคต

จากการรวบรวมข้อมูลในช่วงเดือนธันวาคม 2567 ถึงเดือนมีนาคม 2568 ได้ข้อมูลจากบุคคลทั้งหมด 39 ราย โดยไม่มีหลักฐานรูปถ่ายแมวป่าหัวแบนจากพื้นที่ใด ได้ภาพแมวลายหินอ่อนในพื้นที่อนุรักษ์ 17 พื้นที่ และนอกพื้นที่อนุรักษ์ 1 แห่ง ได้ภาพแมวดาวในพื้นที่อนุรักษ์ 43 พื้นที่ และนอกพื้นที่อนุรักษ์ 20 แห่ง ได้ภาพเสือกระต่ายในพื้นที่อนุรักษ์ 2 พื้นที่ ได้ภาพเสือปลาในพื้นที่อนุรักษ์ 4 พื้นที่ และนอกพื้นที่อนุรักษ์ 12 แห่ง ได้ภาพเสือไฟในพื้นที่อนุรักษ์ 32 พื้นที่ และนอกพื้นที่อนุรักษ์ 2 แห่ง และได้ภาพเสือลายเมฆในพื้นที่อนุรักษ์ 29 พื้นที่ และนอกพื้นที่อนุรักษ์ 3 แห่ง

สำหรับเสือขนาดเล็กและขนาดกลางทั้งที่เป็นพ่อแม่พันธุ์ที่พลัดหลง และที่เป็นของกลางที่อยู่ภายใต้การดูแลของศูนย์ช่วยเหลือสัตว์ป่าและสถานีเพาะเลี้ยงสัตว์ป่านั้น พบว่ามีแมวดาว 138 ตัว เสือกระต่าย 3 ตัว เสือปลา 8 ตัว เสือไฟ 3 ตัว และเสือลายเมฆ 2 ตัว รวมทั้งหมด 154 ตัว (ข้อมูล ณ วันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2568)

จากการประชุมได้พูดคุยถึประเด็นต่างๆ ที่ส่งผลกระทบต่อการอนุรักษ์สัตว์กลุ่มดังกล่าว โดยมีทั้งประเด็นในภาพรวมและที่แยกเป็นของแต่ละชนิด ในที่ประชุมได้สรุปให้เสือขนาดเล็ก 3 ชนิด เป็น priority species ได้แก่ แมวป่าหัวแบน เสือกระต่าย และเสือปลา เนื่องจากทั้ง 3 ชนิดนี้มีการกระจายตัวนอกพื้นที่อนุรักษ์ ทำให้มีความเสี่ยงที่จะได้รับผลกระทบจากกิจกรรมของมนุษย์สูงกว่าชนิดอื่นๆ และได้ให้ข้อเสนอสำหรับการจัดการการอนุรักษ์ priority species เหล่านี้ โดยข้อเสนอแนะในภาพรวมคือ (1) การสำรวจเพิ่มเติมในพื้นที่อื่นๆ (2) การจัดทำ MOU ระหว่างองค์การสวนสัตว์แห่งประเทศไทยและสถานีเพาะเลี้ยงของกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช เพื่อการแลกเปลี่ยนพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ เพื่อความหลากหลายทางพันธุกรรม และ (3) การจัดการด้านนโยบาย เช่น การจัดการสัตว์ป่าของกลาง การจัดการสัตว์ป่านอกพื้นที่อนุรักษ์ ประเด็นเรื่องภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างฉบับล่าสุด ในช่วงท้ายของการประชุมแต่ละองค์กรที่ได้เข้าร่วมได้นำเสนอแผนการดำเนินงานในอนาคตที่จะมีส่วนช่วยในการอนุรักษ์เสือขนาดเล็กและขนาดกลางให้สัตว์เหล่านี้ยังคงอยู่คู่ประเทศไทยต่อไป

โดย 
ผศ.ดร.นฤมล ตันติพิษณุ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี 
นายภาณุเดช เกิดมะลิ มูลนิธิสืบนาคะเสถียร
นางสาวปารีณา ธนโรจนกุล มูลนิธิสืบนาคะเสถียร
นางสาวภัสราภรณ์ ล้อประกานต์สิทธิ์ มูลนิธิสืบนาคะเสถียร
นายศุภวัฒน์ เขียวภักดี Panthera ประเทศไทย