เสือปลา เป็นสัตว์ในวงศ์เสือและแมว (Felidae) เช่นเดียวกับ เสือโคร่ง และสิงโต แต่ส่วนเสือปลาถูกจัดเป็นกลุ่มเสือและแมวขนาดเล็ก อยู่อันดับกลุ่มของ Prionailurus โดยมีเครือญาติอีก 3 ชนิด ประกอบไปด้วย แมวดาว (Prionailurus bengalensis) หรือ Leopard cat, แมวป่าหัวแบน (Prionailurus planiceps) หรือ Flat-headed cat และ แมวจุดสีสนิม (Prionailurus rubiginosus) หรือ Rusty spotted cat ซึ่งกลุ่มเสือและแมวในกลุ่มนี้ทั้งหมดจะแพร่กระจายอยู่ในพื้นที่ทวีปเอเชียกลาง เอเชียใต้ ไปจนถึงเอเชียตะวันออก และตะวันออกเฉียงใต้
ในปัจจุบันทั่วโลกของเราสามารถที่จะจัดจำแนกชนิดของสัตว์ในวงศ์เสือและแมว (Felidae) ได้ทั้งหมด 40 ชนิด แต่โดยการพัฒนาของวิทยาศาสตร์ที่ไม่หยุด สามารถจัดจำแนกทางพันธุวิศวกรรม พันธุศาสตร์ ในระดับเซลล์ ระดับไมโทคอนเดีย (Gennetic) อาจจะทำให้สัตว์กลุ่มแมว และเสือบางชนิดถูกยุบรวมชนิดได้ อาจหมายรวมถึงชนิดย่อยต่าง ๆ ของในแต่ละชนิดด้วยตามนวัฒนกรรม และความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ รวมกับการจำแนกทางโครงสร้างลักษณะร่างกาย (Morphology) ทำให้พวกเราทราบถึงสายวิวัฒนาการเท่าที่เรารู้จักในปัจจุบัน
โดยวิวัฒนาการกลุ่มแมวที่เริ่มจำแนกกันในยุคแรกเมื่อประมาณ 11.5 ล้านปีก่อน ได้แก่ กลุ่มของแมวขนาดเล็กที่เริ่มแยกจากกลุ่มแมวขนาดใหญ่ คือ สิงโต เสือโคร่ง และเสือดาว
กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มแรกประมาณ 10 ล้านปีก่อน
กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มแรกวิวัฒนาการแยกออกไปเป็นเชื้อสาย Caracal และแยกออกจากกันเป็นสองกลุ่มเมื่อประมาณ 6.3 ล้านปีก่อน คือ อันดับ Leptalulus ได้แก่ Serval และอันดับ Caracal ได้แก่ africal golden cat
กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่สองประมาณ 9.8 ล้านปีก่อน
เมื่อถึงประมาณ 9.8 ล้านปี กลุ่มที่สองพัฒนาแยกออกมาเป็นเชื้อสาย Ocelot และเมื่อประมาณ 3.1 ล้านปีที่ผ่านมา จึงแยกกันออกเป็น 6 ชนิดที่อยู่ในอันดับ Leopardus ได้แก่ Northem tiger cat, Southem tiger cat, Guina, Geoffroy’s cat, Adean cat, Pampas cat, Magary, Ocelot
กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่สามประมาณ 8.8 ล้านปีก่อน
เมื่อถึงประมาณ 8.8 ล้านปีก่อน กลุ่มที่สามก็พัฒนาแยกออกมา และอีกไม่นาน 8.1 ล้านปีก็พัฒนาแยกออกจากกันเป็นสองกลุ่ม คือกลุ่มของ Lynx โดย แบ่งเป็น 2 ช่วง ประมาณ 5.5 ล้านปีก่อน เชื้อสาย Bay cat ได้แยกออกมาเป็นสองสาย คือกลุ่มหนึ่งอันดับ pardofeli ได้แก่ Marble cat และ อันดับ catopuma ได้แก่ Bay cat , Asiantic godencat ในขณะที่อีกกลุ่มต้องรอถึง 3.5 ล้านปีก่อน เชื้อสายอันดับของ Lynx จึงได้แยกเป็น 4 ชนิด ได้แก่ แมวลิงซ์ไอบีเรีย (Iberian lynx) แมวลิงซ์ยูโรเชีย (Euriasian lynx) แมวลิงซ์แคนาดา (canada lynx) และแมวบ๊อบ (Bob cat)
กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่สี่ประมาณ 8.2 ล้านปีก่อน
เมื่อประมาณ 8.2 ล้านปีก่อน อันเป็นช่วงเวลาก่อนที่แมวขนาดเล็กกลุ่มที่สามกลุ่ม จะแยกตัวในกลุ่มของสายของ Lynx ซึ่งแมวกลุ่มที่สี่ก็เริ่มพัฒนาแยกออก เป็นกลุ่มเชื้อสาย Puma ซึ่งเมื่อถึงช่วงเวลา 5 ล้านปีก่อน จึงแยกออกเป็นสามอันดับ Acinonyx คือ เสือชีต้า (Cheetah) อันดับ Herpailurus คือ เสือจากัว (Jaguarundi) และอันดับ Puma คือ เสือพูม่า (Puma)
กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่ห้าประมาณ 7.3 ล้านปีก่อน
เมื่อประมาณ 7.3 ล้านปีก่อน กลุ่มที่ห้าจะเริ่มแยกสายวิวัฒนาการออกมา การเป็นกลุ่ม Leopard cat และแยกสายอีกครั้งเมื่อ 6 ล้านปีก่อน เป็นสองกลุ่ม คือกลุ่มแรกอันดับ Oticolobus คือ แมวพัลลัส (Pallas’s cat) และกลุ่มที่สองอันดับ Prionailurus คือ แมวดาว (Leopard cat) เสือปลา (Fishing cat) แมวป่าหัวแบน (Flat-headed cat) และแมวจุดสีสนิม (Rusty spotted cat)
กลุ่มแมวขนาดเล็กกลุ่มที่ห้าประมาณ 4.2 ล้านปีก่อน
เมื่อประมาณ 4.2 ล้านปีก่อน แมวกลุ่มสุดท้ายที่แยกสายออกมา เชื้อสายของ Dometic cat แบ่งเป็น 5 ชนิด แมวป่า (Wild cat) ,Chinese mountain cat แมวทราย (Sand cat) แมวตีนดำ (Black-foot cat) และเสือกระต่าย (Jungle cat)
จากการจัดสายวิวัฒนาการดังกล่าวของกลุ่มเสือ และแมวขนาดเล็กของนักวิทยาศาสตร์ ทำให้เราทราบว่า ‘เสือปลา’ มีความเป็นญาติใกล้ชิดกับ ‘แมวดาว’ ‘แมวป่าหัวแบน’ และ ‘แมวลายด่างสนิม’ ซึ่งแยกสายวิวัฒนาการร่วมกันมาเมื่อ 7 ล้านกว่าปี ก่อนหน้า ซึ่งยังร่วมกับอันดับ Oticolobus ในแมวพัลลัส
เมื่อเราเอาความรู้ประกอบในเรื่องของทางสัตวภูมิศาสตร์ (Zoogeography) เข้ามาร่วมพิจารณาแล้ว เราจะพบว่าอันดับ Prionailurus มีการแพร่กระจายของสัตว์ทั้งสี่ชนิดนี้อยู่ในเอเชียใต้ไล่มาจนถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งก็เป็นการสอดคล้องกับการจัดสายวิวัฒนาการดังกล่าว
ร่วมสนับสนุนการทำงานและรักษาป่าใหญ่กับมูลนิธิสืบนาคะเสถียร
อ้างอิง
Felidae Species List by Genus – Wild Cat List by Genus (wildcatfamily.com)
Fishing cat | Smithsonian’s National Zoo (si.edu)
Mammals of Thailand (บุญส่ง เลขะกุล, Jefferey A. McNeely, 1977)
บทความ รุจิระ มหาพรหม
ภาพเปิดเรื่อง Fishing Cat | San Diego Zoo Animals & Plants
